Đối với người cao tuổi, khi cuộc đời đã gần đi hết, ngoài những lí do này người già thường có cảm giác buồn chán, tuyệt vọng không rõ nguyên nhân. Có ít nhất 1 trong 6 người già bị mắc bệnh trầm cảm và 1 trong số 10 người phát bệnh với chứng trầm cảm. Trầm cảm ở người cao tuổi là căn bệnh cần được sự hỗ trợ từ phía gia đình, người thân và cộng đồng.

Trầm cảm là gì?

Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất trên thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê cứ 20 người bình thường có một người từng rơi vào giai đoạn trầm cảm. Phụ nữ có tỷ lệ mắc chứng trầm cảm cao gấp đôi nam giới [2]. Có nhiều yếu tố khác nhau tác động, góp phần làm tâm trạng của một người bị ảnh hưởng kéo dài dẫn đến trầm cảm. [3]

Bệnh trầm cảm thường được chẩn đoán cùng với các tình trạng rối loạn tâm thần khác. Trầm cảm khác với những dao động tâm trạng thông thường và những phản ứng cảm xúc ngắn khi đối mặt với khó khăn. Khi bệnh trầm cảm phát triển tới mức độ nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Nó cũng khiến người bệnh làm việc kém năng xuất, học hành trì trệ, mối quan hệ trong gia đình ảnh hưởng tiêu cực.

Phân loại mức độ trầm cảm 

Mặc dù mức độ nghiêm trọng của bệnh trầm cảm chưa được thống nhất, nhưng có thể phân độ nghiêm trọng thông qua triệu chứng, thời gian và các suy giảm chức năng cơ thể đi kèm. Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ cho rằng mức độ và triệu chứng của bệnh trầm cảm có mối liên kết [5]. Trầm cảm được chia ra các mức độ bệnh như sau:

• Triệu chứng dưới ngưỡng trầm cảm: có ít hơn 5 triệu chứng trầm cảm.
• Trầm cảm nhẹ: có hơn 5 triệu chứng trầm cảm, các triệu chứng làm suy giảm chức năng nhẹ.
• Trầm cảm vừa phải: các triệu chứng trầm cảm có ảnh hưởng đến chức năng cơ thể nhẹ hoặc nặng.
• Trầm cảm nặng: có hầu hết tất cả các triệu chứng trầm cảm, ảnh hưởng rõ rệt đến hoạt động, đời sống, công việc, học tập và sức khỏe.

Các triệu chứng có mối liên quan chặt chẽ với mức độ suy giảm chức năng cơ thể, hoạt động ăn, uống, ngủ, độ tập trung… Quy ước theo thời gian, bệnh trầm cảm cũng được chia theo mức độ bệnh.

• Cấp tính: có triệu chứng trầm cảm nghiêm trọng từ 2 tuần đến dưới 2 năm.
• Mãn tính: triệu chứng trầm cảm nghiêm trọng kéo dài hơn 2 năm. Trên thực tế, tốt nhất nên xem xét thời gian cụ thể và mức độ kéo dài của các triệu chứng với từng cá nhân cùng mức độ nghiêm trọng của nó.

3 dấu hiệu đặc trưng của bệnh trầm cảm ở người cao tuổi

Dấu hiệu 1: Trầm cảm tâm lý

Một số người khi bị trầm cảm sẽ có triệu chứng tâm lý rõ rệt, với các biểu hiện như:

• Tâm trạng thường xuyên buồn bã.
• Cảm thấy vô vọng và bất lực.
• Có lòng tự trọng thấp.
• Dễ khóc.
• Cảm thấy tội lỗi.
• Cáu kỉnh và nổi nóng.
• Không có động lực và hứng thú với mọi chuyện kể cả sở thích.
• Rất khó đưa ra quyết định.
• Cảm thấy lo lắng nhiều đối với mọi việc, kể cả chuyện rất nhỏ.
• Có ý nghĩ tự tử hoặc suy nghĩ làm tổn thương cơ thể.

Dấu hiệu 2: Trầm cảm thể chất 

Bên cạnh các triệu chứng tâm lý, người mắc bệnh trầm cảm còn gặp các vấn đề liên quan đến thể chất như sau:

• Di chuyển chậm, nói chậm hơn bình thường.
• Thay đổi khẩu vị, chán ăn, sụt cân, đôi khi bị táo bón.
• Đau nhức không rõ nguyên nhân.
• Thiếu năng lượng.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Thay đổi chu kỳ kinh nguyệt.
• Rối loạn giấc ngủ, khó ngủ.

Dấu hiệu 3: Trầm cảm xã hội 

Người bị trầm cảm sẽ có những biểu hiện cách ly xã hội, như là:

• Không thích hay né tránh tiếp xúc với bạn bè và các hoạt động chung.
• Không còn hứng thú với sở thích.
• Gặp rắc rối trong mối quan hệ với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp.

Vì sao người cao tuổi bị trầm cảm

Trầm cảm ở người cao tuổi khiến người bệnh có xu hướng luôn đổ lỗi cho bản thân vì những sự việc không may xảy ra, không còn hứng thú với những việc hàng ngày trong cuộc sống. Bệnh nhân không còn quan tâm đến bản thân và mọi người xung quanh, suy nghĩ theo hướng tiêu cực khiến bệnh ngày một nặng hơn.

Tìm ra nguyên nhân gây bệnh trầm cảm ở người cao tuổi là cách giúp người bệnh giải quyết tận gốc vấn đề, tránh được bệnh trở nặng hơn và khả năng điều trị, phục hồi tốt hơn. Theo phân tích, những nguyên nhân gây bệnh trầm cảm ở người cao tuổi gồm có:

Bệnh lý: Nghiên cứu cho thấy một số bệnh lý ở người già cũng có thể ảnh hưởng nhất định đến tỷ lệ mắc bệnh trầm cảm, điển hình nhất là bệnh Parkinson. Người mắc bệnh trầm cảm do nguyên nhân này có thể điều trị đơn giản và nhanh chóng hơn.

Trải nghiệm buồn: Người cao tuổi có nhiều trải nghiệm trong cuộc sống, ngoài các trải nghiệm vui còn có những trải nghiệm rất buồn khiến tâm lý của người lớn tuổi bị ảnh hưởng, có chiều hướng đi xuống và dần thu mình lại. Những trải nghiệm buồn này có thể là cú sốc tâm lý như bạn bè, người thân ra đi mãi mãi, những điều đáng buồn không chia sẻ được với người khác.

Khó khăn: Người lớn tuổi tưởng chừng không cần lo toan điều gì nữa nhưng thực chất, họ cũng có những khó khăn nhất định trong cuộc sống và khi quá lo lắng về những điều này, họ có nguy cơ cao bị trầm cảm ở người cao tuổi.

Ốm đau: Bệnh trầm cảm ở người cao tuổi có thể xuất phát từ những lần ốm đau liên tục khiến người bệnh mệt mỏi, chán nản, nghĩ đến cái chết nhiều hơn và không còn thấy hứng thú với các sự vật, sự việc xung quanh.

Thuốc: Một số loại thuốc chữa bệnh có thể là tác nhân tăng nguy cơ trầm cảm ở người cao tuổi bởi tác động đến các hormone trong cơ thể, giảm thiểu hormone hạnh phúc và tăng hormone buồn bã.

Cần chăm sóc người cao tuổi bị trầm cảm như thế nào?